Mục tiêu cao nhất của phục hồi chức năng tâm lý-xã hội sau tổn thương tủy sống là đem lại cho bệnh nhân những kỹ năng cần thiết và sự tự tin để ứng phó với những thay đổi, thách thức do thương tổn gây nên.
Các rối loạn về tâm thần, tâm lý-xã hội có thể điều trị hoặc giảm nhẹ, cần động viên bệnh nhân tham gia vào các hoạt động hay điều trị hợp lý, từ đó cải thiện cả về tâm lý lẫn thể chất.
- TRẦM CẢM
Trong một nghiên cứu bởi Migliorini và cộng sự tiến hành trên một cộng đồng bệnh nhân tổn thương tủy sống, 37% biểu hiện trầm cảm, 30% lo âu, và 25% stress, và 8.4% đủ tiêu chuẩn chẩn đoán rối loạn stress hậu sang chấn (PTSD).
Mặc dù đa số bệnh nhân SCI có thể hài lòng với cuộc sống, nhưng một số hoàn cảnh cụ thể (đau đớn, tự ti, giảm sút số lượng và chất lượng mối quan hệ, bị thay đổi trong cách đối xử, áp lực tuân thủ điều trị, khó khăn tài chính, thích nghi, etc.) có thể dẫn đến gánh nặng về tâm lý cho người bệnh. Do đó, theo dõi và xử trí trầm cảm cũng như mọi rối loạn tâm thần (stress, lo âu, rối loạn cảm xúc) đều được coi là thiết yếu khi điều trị bệnh nhân liệt tủy, giúp bệnh nhân thêm lạc quan, hòa nhập cộng đồng tốt, tăng cường chất lượng cuộc sống.
- LẠM DỤNG RƯỢU VÀ NGHIỆN CHẤT
Lạm dụng rượu và nghiện chất ảnh hưởng đến bệnh nhân cả trước và sau tổn thương tủy sống: bên cạnh việc gây suy yếu chức năng gan, thần kinh, việc lạm dụng nghiện chất còn khiến bệnh nhân khó kiểm soát bản thân, tăng nguy cơ rối loạn cảm xúc, loạn thần, các biến chứng tim mạch, nhiễm khuẩn tiết niệu, loét do tì đè, etc.
Bên cạnh những ảnh hưởng xấu đến quá trình phục hồi và điều chỉnh, những bệnh nhân có vấn đề về rượu cũng báo cáo đau nặng hơn, ảnh hưởng nhiều hơn sau tổn thuơng. Tate and và cộng sự13 khi tiến hành phân tích hồi cứu 3041 bệnh nhân SCI thấy rằng 14% các bệnh nhân tham gia được xếp loại lạm dụng rượu báo cáo đau nặng hơn đáng kể và điểm chấm sự hài lòng cuộc sống cũng thấp hơn.
III. CHẤN THƯƠNG SỌ NÃO ĐỒNG MẮC
Bệnh nhân chấn thương cột sống liệt tủy thường vào viện trong bệnh cảnh đa chấn thương, do ngã cao, tai nạn giao thông, do đó việc đi kèm chấn thương sọ não không hề hiếm gặp.
Chấn thương sọ não có nguy cơ gây tử vong cao, để lại nhiều hệ quả, di chứng về nhận thức, tâm thần kinh, trí nhớ, kỹ năng, làm nặng thêm tình trạng thương tật cho người bệnh, tăng gánh nặng chăm sóc. Giảm nhận thức làm suy yếu khả năng học hỏi kỹ năng và tự lập cho bệnh nhân, do đó công tác điều trị luôn chú trọng giảm thiểu hệ quả do chấn thương sọ não gây nên.
- VAI TRÒ CỦA TRỊ LIỆU HÀNH VI
Các đơn vị điều trị tâm lý nhận định rằng, tiếp cận nhận thức-hành vi là can thiệp tâm lý được sử dụng rộng rãi nhất đối với cộng đồng bệnh nhân mắc SCI do có nền tảng bằng chứng mạnh mẽ ủng hộ hiệu quả tích cực. Trị liệu nhận thức hành vi (CBT) được ứng dụng để khắc phục những nhận định tiêu cực về thương tật, hỗ trợ bệnh nhân trong giai đoạn bệnh cấp tính, hay tiếp tục chăm sóc những bệnh nhân có tiền sử về rối loạn tâm lý. Một nghiên cứu thấy rằng bệnh nhân được chỉ định CBT trong giai đoạn nhập viện sẽ giảm nguy cơ tái vào viện trong vòng 2 năm sau thương tổn, ít phải dùng thuốc kê đơn hoặc thuốc bất hợp pháp, và tăng tỷ lệ tự báo cáo thích nghi với SCI so với nhóm chứng được chăm sóc như bình thường.
Bên cạnh những lợi ích về tâm lý, các dữ liệu định tính thu thập từ bệnh nhân tham gia chương trình CET đã chỉ ra tầm quan trọng của thảo luận nhóm đối với bệnh nhân mới mắc và lợi ích của việc chia sẻ thông tin với người ngoài, từ đó tái khẳng định nhu cầu cần những dịch vụ đem lại cho bệnh nhân cơ hội nhận sự hỗ trợ từ bên ngoài trong giai đoạn hồi phục.
- VAI TRÒ CỦA HỖ TRỢ XÃ HỘI
Cũng như mọi bệnh nhân khác, bệnh nhân tổn thương tủy sống cần sự hỗ trợ của nhân viên y tế, gia đình, người thân, lẫn cộng đồng. Sự hỗ trợ phù hợp về sức khỏe thể chất và tâm thần, về xã hội, tài chính, pháp lý, đều đem lại những cải thiện to lớn cho bệnh nhân liệt tủy, giúp giảm hệ quả do bệnh tật gây nên với người bệnh.
Sau khi bệnh nhân xuất viện, gia đình hoặc các đội ngũ điều dưỡng tại nhà sẽ đóng vai trò chăm sóc bệnh nhân, cũng như theo dõi diễn biến của người bệnh để kịp thời báo cáo cho bác sĩ. Đây là công tác quan trọng hàng đầu để đảm bảo sức khỏe cho bệnh nhân trong giai đoạn xuất viện, giảm thiểu biến chứng và thương vong. Bên cạnh đó, gia đình, bạn bè cũng là nguồn động viên tinh thần cho người bệnh, hỗ trợ bệnh nhân về mặt tâm lý, hoạt động giải trí, lao động, giúp phục hồi chức năng cũng như giảm nguy cơ trầm cảm, lo âu, hay lạm dụng nghiện chất.
Các tổ chức phúc lợi xã hội, các đơn vị đời sống ở nơi làm việc của người bệnh hay của chính quyền địa phương đều có vai trò trong hỗ trợ về tài chính, an sinh xã hội, chính sách cho những bệnh nhân có di chứng thương tật. Bên cạnh đó, tại các khoa phòng chuyên về cột sống, tủy sống, các nhân viên y tế có thể giới thiệu bệnh nhân đến với các hội đồng đẳng hay mạng lưới bệnh nhân cũ, tạo nên một cộng đồng chia sẻ kinh nghiệm và hỗ trợ bệnh nhân mới, giúp họ vượt qua nhiều rào cản tâm lý-xã hội, sớm tái hòa nhập cộng đồng, cải thiện chất lượng cuộc sống.